آتاکسی چیست و چه علائمی دارد؟
تصورش را بکنید که روزی از خواب بلند شوید و به طور ناگهانی بفهمید که قدرت کنترل عضلات خود و انجام حرکات ارادی مثل راه رفتن و برداشتن اجسام را از دست داده اید، چه حالی به شما دست می دهد. به احتمال زیاد، بروز چنین وضعی، تصور ابتلابه بیماری ام اس را بیش از هر عامل دیگری در شما و اطرافیان تقویت می کند، اما بدانید که بروز چنین ناتوانی حرکتی ممکن است از نوعی اختلال عصبی با عنوان «آتاکسی» ناشی شود.
دکتر فرزاد اشرافی، متخصص مغز و اعصاب تعریف دقیق تری را از چنین اختلالی ارائه می دهد و در گفت و گو با جام جم می گوید: آتاکسی به عنوان اختلال در کنترل و هماهنگی ارادی عضلات در حین انجام فعالیت های ارادی ازجمله راه رفتن یا برداشتن اشیاء شناخته می شود، البته این بیماری به عنوان نشانه یک بیماری زمینه ای و نه خود بیماری تعریف می شود. این اختلال عصبی می تواند حرکت ارادی فرد، صحبت کردن، حرکات چشم و راه رفتن را تحت تاثیر قرار دهد.
گفتنی است هرگونه آسیب به سلول های هماهنگ کننده حرکات در مغز که محل اصلی آن در مخچه است، می تواند باعث ایجاد آتاکسی شود.
اختلالی ژنتیکی یا ناشی از بیماری؟
اما آتاکسی تحت تاثیر چه عواملی بروز می کند؟ دکتر اشرافی در پاسخ به این پرسش می گوید: از علل اکتسابی آتاکسی می توان به ضربه به سر، سکته مغزی، تومور های مغزی، کمبود ویتامین B12، کم کاری تیروئید، مسمومیت دارویی، مصرف الکل و برخی عفونت ها اشاره کرد. البته در برخی موارد، بویژه اگر نشانه های این اختلال از کودکی به طور مزمن بروز کند، زمینه ارثی و ژنتیک این اختلال قوت بیشتری می گیرد.
سکته مغزی
در برخی موارد، آتاکسی به طور ناگهانی یا حاد آغاز می شود که دکتر اشرافی با اشاره به این مساله می افزاید: البته بروز ناگهانی چنین اختلالی در بیشتر مواقع به دنبال سکته مغزی، مسمومیت های دارویی، مصرف الکل و عفونت های مغزی ایجاد و باعث بروز اختلالاتی در هماهنگی حرکات اندام و اختلال تعادلی در راه رفتن می شود.
البته آتاکسی حاد ناشی از سکته، بیشتر در سنین بالا و در افراد مبتلا به پرفشاری خون دیده می شود، اما مسمومیت دارویی در هر سنی ممکن است باعث بروز آتاکسی بشود. عفونت مغزی نیز بیشتر با درگیری مخچه در سنین پایین تر رخ می دهد.
همان گونه که گفته شد آتاکسی به عنوان علامت دسته ای از بیماری های مغز و اعصاب شناخته می شود که به صورت اختلال در هماهنگی هنگام حرکت، راه رفتن بدون تعادل، تلو تلو خوردن، دشواری و نداشتن هماهنگی حرکات اندام در انجام کار های ظریف مثل نوشتن، غذا خوردن و بستن دکمه های پیراهن بروز می کند.
آیا کنترل بیماری با درمان نشانه های اولیه ممکن است؟
دکتر اشرافی پاسخ می دهد: در مواردی که این اختلال عصبی ناشی از عللی همچون عفونت های مغزی، مسمومیت دارویی، بیماری ام اس و کم کاری تیروئید باشد که باعث آسیب دائم به سلول های مسئول هماهنگی میان عضلات بدن نمی شود، می توان با درمان بیماری اصلی، آتاکسی را بهبود بخشید.
به گفته دکتر اشرافی، گاهی به اشتباه، آتاکسی با بیماری ام اس اشتباه گرفته می شود در حالی که فقط یکی از علامت های بیماری ام اس می تواند آتاکسی باشد که بر اثر آسیب به سلول های مخچه به وجود می آید.
به بیان دیگر با کنترل بیماری ام اس می توان تا حدودی از شدت آتاکسی ناشی از ام اس کم کرد. به بیان دیگر آتاکسی، درمان منحصر به فردی ندارد و درمان این اختلال عصبی صرفا براساس برطرف کردن علت زمینه ای آن است.
چه کسانی بیشتر در خطر ابتلا به آتاکسی هستند؟
توجه داشته باشید تمام گروه های سنی در صورت ابتلابه بیماری های اکتسابی و ژنتیک موثر در بروز آتاکسی ممکن است، در معرض خطر این اختلال عصبی قرار بگیرند. دکتر اشرافی تاکید می کند: البته در موارد اکتسابی می توان با پیشگیری از علل زمینه ای از بروز این اختلال عصبی جلوگیری کرد.
به خاطر داشته باشید چالشی که یک فرد در زندگی با آتاکسی با آن مواجه است، می تواند باعث کم شدن استقلال فردی در زندگی و احساس تنهایی و در نتیجه افسردگی وی شود. به همین علت، مراجعه به یک مشاور یا پزشک می تواند به کمتر شدن چنین مشکلاتی کمک کند.
به بیان دیگر، مبتلایان به آتاکسی می توانند با پیوستن به گروه های حمایتی بیماری زمینه ای خود مانند گروه های حمایت از بیماران مبتلا به ام اس یا سرطان از حمایت های مادی و معنوی آنها برخوردار شوند. بی شک در صورت بروز هریک از علائم آتاکسی باید برای شناخت علت زمینه ای این اختلال عصبی به پزشک مغز و اعصاب مراجعه کرد.
منبع: بهداشت نیوز